tagrawla n 54
Deg yiḍ n umenzu n unbir teffeɣ tkerṭuct tamezwarut i d-yeldin tawwurt i tegrawla mgal unekcum arumi, tagrawla ara idumen azal n sebεa n yiseggasen.
Isegassen yeččuren d times akked d wuzal, d imeṭṭi akked lejruḥ. Yenna Lunis Ait Menguellet
Sliɣ i rsas yetterḍeq
Yekker uɣebbar di tɣaltin
Tamɣart tbedded ɣer ṭṭaq
Γef mmi-s ma d as-t-id-awwin
Xas thedden ul-im ma ixaq
D rayes n lmujahidin
Lxuf, laẓ, lweḥc, leεtab, ur zgillen tama, keččmen yakk tixlijin n tuddar zegren i yimnaren n leḥawari. Maca xas akken asirem s i d-tegla tagrawla yuggar lejruḥ akked d ineẓman. Imdanen umnen d win i d abrid s ara rẓen azaglu : “s ccwal i d-tekk lehna”, yakk yella deg wawal ! Slimane Azem yenna :
Yeḍher-d waggur
Yetbeε-d yitri
Ifeǧǧeǧ yettnur
Yefka tiziri
Yeḍwi timura d lebḥur
Izzayriyen cudden ulawen-nsen ɣer tlelli, s wacu ara teglu d uleqrar tagrawla. Lmaεni asmi d-tejba, yuɣal uqelmun ɣer yiḍarren, aṭas i d-yukin s tkerkas d yibaxixen i yeggunin agdud. Ula d irgazen i d-yellan ilmendad n tnekra ttwaεzlen, ttuḍerfen, wa yettwanɣa wa yenfa. Yenna Slimane Azem :
Acḥal n widak yerfan
Am widak yenfan
D imeɣben di tmurt-nsen
Xedmen armi dayen ḥfan
Ayen d-snulfan
Yuɣal-d d aεdaw-nsen
Am win d-yessekkren izermen
S lxir d leḥsen
Mi meqqrit ara da t-qqsen !
Lexdeɛ yenfel-d, fad n leḥkem ur yeǧǧi kra. Yuɣal lxuf yeẓrbe-d imanren, lxiq yers-d ɣef wul n kra win yettmeyyizen. Taleb Rabah netta yemmekta-d iseggasen n lfetna s tugett n yimeṭṭi deg wallen :
Ttrunt wallen-iw
Jerḥent d idammen
Yeqqim d ameḥzun wul-iw
Mi d-yemmekta wid aεzizen
Ma d Mouhand Said u Belaid, netta yerra tiɣri ɣer udrar :
Abeḥri siweḍ-asen sslam
I warrac yakk n tmurt-iw
Idurar n Leqbayel
Dinna i yeɣlin watmaten-iw
Si ljih-as Ferhat Imaɣiɣen Imula isukk tamuɣli ɣef wussan n ṭrad akked d wid i d-iḍefren timmunent di tezlit “Tizi n wass-a” :
Ad nbebd ɣef tizi n wass-a
akken ad nessiked
S iḍelli mi nettḥerkil
Akken ad nessufeɣ Fransa
Hudden ḥerqen yixxamen
Nɣan-aɣ izmawen
Listiεmar bu lemḥayen
yeǧǧa-d igujilen
Tiɣri ur teqqim ara d tassusemt imi Matoub s ljiha-s yecna-d ɣef wid yettwaɣḍren, yettwanɣan s tḥerci s ufus n watmaten-nsen :
A tidet anwi i kem-iεaben
Ad yini ayen yeḍran
Γef win meḍlen berra n tmurt-is
D gma-s i d as-yessawlen
Γer At Iraten
Ur teẓrin lwaldin-is
S irezwi i t-xenqen
Ur as-ccuden allen
Ad ẓren medden
Atten sseba n lmut-is
Ait Menguellat netta yerra tamawt ɣer tulawin d tyemmatin, iwumi tezza tassa :
Ẓriɣ yelli-s n udrar
Laεqel-iw iḥar
Ufiɣ-tt-in taguni aẓru
Am tid iεemren tuddar
Wer tettunebder
Teṭṭef mmi-s deg ufus tettru
Argaz-is yemmut yuzzer
Γer rsas yezwar
Nekwa-s yeddem-itt waḍu
Akkin d amjahed ur neẓri imawlan i teɣder tmettant uqbel ad yaweḍ ɣer usirem n wul-is. Yenna Matoub :
Afalku n uẓru n leɣrib
Ma k-sεuɣ d aḥbib
Kker nekk yid-k ad nḥewwes
Seg adrar wwiɣ-d abrid
Bermisyu di ljib
Yemma ad rzuɣ ɣer-s
Yezzi-d useggas ajdid
Ad tt-ɣafreɣ d lεid
Gar lehmum tezdeɣ weḥd-s
Mmuten yergazen, nhuddent tɣaltin, rɣant tzemrin, negrent leḥwari, maca i tneggarut acu i d-isaḥen amjahed aḥeqqi ? Yettkemmil Lounès:
Mmel-iyi-d wid ikecmen akka
Ɛawed-iyi akken ad sleɣ
Wwin-iyi-d cciεa
Γef yedmaren ad tt-εellqeɣ
Nekk ɣileɣ ddunit tekfa
Ur d-yegri wi ara sirmeɣ
Nekk ɣileɣ ur yeqqim kra
Ziɣ mazal-iyi ad ḍseɣ !
Ait Slimane Hamid