Nietzsche Ccix Muḥend u Lḥusin asekkud yettnadin ɣef Ales

Publié le par ait slimane hamid

Ttlalen yemdanen ddaw lebɣi n ugacur (hasard ) deg tmura yemgaraden deg uɣanib n tmeddurt, deg idles, deg asɣan ( la religion) deg ansayen ( leɛwayed), deg lɛeqliya, deg tidmi akked tmuɣli ttawin ɣef timsal icudden ɣer tudert d lmut d w-ayen yellan akkin I lmut.

 

Maca xas akken timsal n tudert akked umteddu ines yefreq amdan ɣef umdan nniḍen, tella tidmi (la pensée), tella tinfit (l’esprit) akked tifrit (la conscience) ẓeṭṭen imurar gar iɣerfan wicqa amek llan-t leɛwayed-nsen d ilugan n tmeddurt-nsen.
Tikwal tidmi akked tinfit ttilin nnig wakud akken ad zdin tamuɣli n w-ayen yezrin ɣer tin n wass-a. Ulac ayen yezdin amdan yettidiren di tama-agi ɣer win n tama yellan akkin am imedyazen, am imyura, am izemniyen, am inaẓuren.

Ay akken yebɣu yella ttawil s wacu yedda yinaw (discours) n timussnawin teɣzi n wakud yezrin d win yellan d amiran, tikta (xas tikwal ttemqellaɛen-t , ttemqqazemen-t , ttnaɣen-t gar-asen-t) maca lebɣi n yal ameslay d yiwen: aggad ɣer inumak n tɣawsiwin yeggan lemqud i tudert d w-ayen yellan d amesdaɣ (parallèle) i tudert-nni.
Aɣbel n umdan yiwen-it: acimi id ilul ɣer tudert,? Acu i d-iswi-s deg tudert-agi? Acu t t-yettraǧun deffir tudert (akkin i lmut). Ɣef aya mgaradent taktiwin timenza id yewwi umdan, ɣer unnar n usakasi, ɣef t-id iḍefṛen seg immir ɣer tura. Acku i lɣerẓa uḥakker akked tizumna, tenerna ɣer ugni n wawal tidet id tewwi tussna.
Ahat llsas amenzu ɣef yebda lebni n usekkud azemni yeqqen ɣer wasɣan( la religion). Amdan amenzu yadren tallit n uzermezray (préhistorioque) ur yegzi ara ayen iḍeṛṛun di ddunit. Ur yessin ara ssebba n tamsalt, acku tamussni tussnant( la connaissance scientifique) mazal ur d tlul ara. Ɣef aya icudd kra yellan ɣer usɣan. Tudgi akked war tamussni, llan-t deffir ayen umi neqqar uɣris (le sacré).

Amdan amenzu, yeddan deg ubrid n usɣan (la religion), yesbedd iɣulad imenza yenwa d uɣrisen( sacrés). Daymi yerra iṛṛabiten d lqibla n ṭṭmana i tmeddurt-is war ma ifaq s w-akken iressa s ifassen-is, deg annar n tudert-is, lebɣi n usferfed akken ad tili tuget n tmussni. Isula kkan-d (i merra) deg yiwen usteqsi aqbur : anwa i d-nekk ? Amek i d-nekk ? Amek ara yili ‘inekiw’ ( le MOI) zdat inekiw n wiyaḍ?

Anadi ɣef lewǧeb i tuttriwin-agi yellan d llsas n tizumna( philosophie), yeldi tawwurt i tidmi akken a tekcem ɣer talqay n yiman yerna a tenfel beṛṛa n yiman akken ad a tewɛu i w-ayen yellan deg akal deg igenni akken ayen yellan yeffer as yewɛu wallaɣ, ad yuɣal ddaw leɛnaya n lebɣi n tefrit (la conscience) akked d- w-ayen yellan ddaw tefrit (l’inconscient). D-ayen id yewwin tarennwat (victoire/ suprématie) d tinfit ɣef tfekka.
I tikelt tamenzut, yegzi wabbaɣ( le cerveau) n umdan d-akken xas iɣab ( iɣab s unamek aɣaran/ la mort physique) maca yezmer ad yenfel akkin i tmettant s wudem n tinfit. Seg immir lecɣal i nesxen ɣef lyafuxa , deg wallaɣ, di tidmi wwin azal ɣef necwa tuwzilt n tfekka (tafekka tudert-ines d tuzuft, lhejna -ines d ccihwa-t).
Seg immir yenǧer ubrid ɣer unadi ɣef taɣlalt (l’éternité). Deg ixf n yiman-is, amdan yegrawel addad ines yellan d llfani. Ahat ulac inzikmir (douleur) yettɛebbi yixf n umdan deg tifrit-ines am lqeṛh yerzan aɣbel n lmut. Inekiw (le MOI) n umdan yugi tamettant. Kra yellan d-aferdis deg iman-is, yesflit ad idum ad yili d aɣlal( éternel). D tugdi-agi tuffirt yettawi yid-s i ldin tiwwura ɣer usɣan d kra yeddan akked lɣerẓa n wasɣan. Imṛabḍen, ibudaliyen, ixewniyen, iderwicen, ihayaden, icawafen, imdawiyen ibaḍniyen yak d tugniwin ad yeskanen amek si zik n zik amdan yecqa-t unadi ɣef wamek ara d yekk nnig iman-is( liḥala tamenzut it-yerran d llfani / état primaire de mortel) akken ad ibedd ɣef udasil nniḍen : addad alɣaɣ.

Amek? Acu-t alal yesɛa umdan aleɣcan( faible) akken ad yezger seg addad n wadda ɣer win ufella. Seg liḥala-s n uɣersiw amenzu – animal primaire- ɣer liḥala timinegt (état superieur) ara t-yerran d-Ales (surhomme) mačči d-amdan( homme) ?

Nnig tira tuɣris (écritures sacrées) nnig tira n iḥulfan( écrits spirituels) , d tiregwa n u xemmem id tenǧer tinfit ( espṛit) id yewwin nuba i tixelwit n umdan akked yiman-is (la méditation).
Nietsche akked ccix Muhen U Lhusin , xas tamgared teswiɛt , tallit akked yidles anda id lulen d wanda ɛacen, maca aɣbel-nsen yiwen-it: amek ara ibeddel lqum, ad yaki seg lihala-s n tazwara ad yezger ɣer waddad n ufella ara t-yawin s asqif n ṭṭmana anda yettidir wales !

Di tazwara amdan yella d aɣersiw. Aḥkim-is d ccihwa-t izedɣen ixf-is. Amteddu-ines yebna ɣef snat: ad yečč, ad yarew am netta am yiɣersiwen yettidiren ɣer tama-s deg teẓgi. Di tallit-nni tamenzut n tudert , tidmi tella kan d tacrurt deg ixf n umdan acku d tafekka i yewwin azal ameqqran di tmeddurt-is. Amdan n tallit-nni yettidir war ilugan war lqanun . Yella d aɣersiw!
Simmal yettimɣur wallaɣ n umdan, simmal tt-lalen-t d taktiwin ara yerran ulaqṛaṛ amdan d ameslal (créateur) .Amdan amenzu, yettwalin ayen is d yezzin, yettḥulfun s kra iḍeṛṛun ɣer tama-s yebda yesteqsay iman-is akken ad yegzu inumak n kra id yettnulfun ɣer idisan n tameddurt-is . Llsas n ttutra yebna ɣef sin ineccaben yewwin telqa n tidmi ɣer yimal: Amek akked Acimi.

Amek i-iḍeṛṛu wa, i t-ḍeṛṛu tihin d isteqsiyen llan d llsas imenza ɣef yuli uɣṛab n tizumna . D sin isteqsiyen-agi i yeldin tawwurt ɣer tixelwit akked tussna. Ziɣemma amdan yewwi d yid-s iferdisen ara t-yerran d taɣawsa yettnerinin, yettbeddilen (aglim, udem n tudert-is, tamuɣli-s…) akken ad yezger seg waddad amenzu ( liḥala taweḥcit, taɣersiwt) ɣer waddad yellan nnig-as (liḥala n umdan).
Amdan d-aɣersiw yesexdamen allaɣ-is uqbel kulci. Amdan d-addad imineg (état supérieur) id yewwin di lǧerra-s taɣerma, lebni n ddewla, a ressi n taɣdemt akked tmussni. Maca xas addad-agi n umdan yewwi ayen yerran tameddurt n iɣerfan akked yemdanen tif tudert tamenzut acku tezwi taɛkemt n lxuf ɣef tuyat n yiman, ɣer imussnawen am Nietzsche neɣ Ccix Muḥend u Lhusin amdan werɛad ur yewwiḍ ara ɣer yiswir iwulmen liḥala-s n umudir yesseqdacen tidmi.
Deg inaw( discours) n sin imussnawen-agi, amdan yella d ssellum ɣef ayeg i-ilaq a tali telsa akken ad ttaweḍ ɣef waddad yellan nnig liḥala-agi tazwarent ( ikerfen tinegmit n yiman) ɣer addad umi yessawel Nietzsche ALES( le surhomme).

Ahat aṭas ara s yinin acu yezdin yiwen am Ccix Muḥend u Lhusin ɣer NIetsche? Tidet ! Di tazwara kra yellan yesemgerad gar-asen. D anda id lulen, d amek ddren, amek nnan, d amek gzin tilufa n tudert ur yellin ur ddin deg yiwen uɣanib. Maca aya ad yeqqim d tidet ma yella tamuɣli nneɣ tebded kan ɣef ayen id yufraren ɣef tajumma n yilel n tidmi ihullen. Akken ad yegzu umdan agerruj yellan ddaw waman (yiman) ilaq ad yesɛu tabɣest ad yezder alamma d lqaɛ n temda. Ilaq ad yesɛu nnefs akken ad yizmir ad yeḥnucceg gar lemwaji id yezgan mgal n unadi ɣef tidet yellan. Taɣuṛi tajummant (superficielle) n w-ayen id yenna Ccix Muhend ma aṭas ad tefk taggrayt-agi ttnawalen yilsawen ur negzi timsal : Ccix Muḥend d axewni, d amrabed, d amsefru, d lwali, d bab n lberhan, inehhu ɣer lxiṛ, i ferru tilla…

Nietzsche, netta, ɣer tuget n yemdanen d azemni umi lqay usekkud, yewɛer akken ad yegzu umdan tikta-s, ayen ɣef yettnadi d tamettant n Ṛebbi akken amdan ad yeǧǧ ɣer rrif asɣan (la religion) d kra icudden ɣer wasɣan.Ɣer at tamuɣli wezzilen Nierzsche yella kan d-anmezray( impie).
Addud ɣef tikta-agi, d addud ɣef aman yuli w-adal. Ulamek ara tili tudert tazedgant deg aman yegluglen. Ulamek ara yekkes umdan acayaḍ n fad yeskawayen tidmi-s s waman umillus. Ulamek ara yekkes umdan laẓ n tmussni id yewwi deg tixlal n yiman-is deg ass-nni deg ara d ilal alamma d ass deg ara yerr nnehta taneggarut s yijdi! Acku deg iman n umdan tella ccihwa nettkellix, tella diɣ tin nesgan, tella tin nettwejjil i teswiɛin nniḍen . Maca tella ccihwa ur aɣ-nesgen ur aɣ-nesnuddum, acku di yal tallit ɣer yal timeti tezga tesṭebṭub ɣef lyafuxa akken d awezɣi ad yennuddem wallaɣ.

Allaɣ d netta i d-agellid n tfekka, d netta i d-tala n tidmi. S kra id yewwin imeṭṭi i ṛṛuḥ neɣ i s(id yewwin taḍsa , leqrar-is yella ddaw lyafuxa deg irebbi n wallaɣ. Nnig wallaɣ tella tinfit( esprit) is yettakken lɣerza-s i wawal yettwellihen timenna akken ad tegger ɣer unnar n uskasi ,yellan gar “inekiw” akked yiman-is, : Amek akked Acimi.

Amedya amezwaru :
Yiwwas Ccix Muḥend u Lhusin iger tamawt ɣer yiwen akken si ẓẓeyyar yettletwi, udem-is ffɣen-t idammen, yuɣal d awṛaɣ amzun yuḍen. Yesteqsa yiwen seg lexwan-is yenna-as : « ɛni yehlek wihin? ». Yerra-as-id uxewni-nni : «ala a ccix, wihin yuẓam! » . Yenna-as ccix : « inna-s kan ihi ad iqeṛṛeb ɣer da!”. Asmi id yewweḍ win-a ɣer zdat n ccix, yesteqsa-t yenna-as: «acu akka ik-yuɣan a leflani? » Yerra-as win-a: “ uẓameɣ a ccix!” . Yemiqel deg-s ccix yenna-as: « ayen akka tuẓameḍ nniɣ mačči d ṛemḍan! » . Yerra-as-id win-a s tferiḥt: « anɛam a ccix, meɛna nekk ssyam-agi inu bɣiɣ a t-seddqeɣ i Ṛebbi!”. Ihuz aqeṛṛu-is ccix yenna: « Nekk ɣileɣ ur ttseddiqen ara medden laẓ!. »

Amedya wis sin:
Zarathoustra iger tamawt ɣef yiwen yilemẓi, Iban-as-id am akken yeɛzel iman-is fell-as, yeɣɣunza iɣimi yid-s. Ass-nni yufa-t weḥdes isenned ɣer yiwen useklu id yezgan ttnaṣfa n- abrid yettawin ɣer udrar id yekkan nnig tamdint . Yufa-t icerrew s w-allen , yeṛẓa ɛaggu, luḍa iḍelqen iman-is akkin i yigli .
Yezzi, Zarathoustra, iɣallen-is ɣef lǧedra n useklu-nni , yenna :
« Xas bɣiɣ ad huzzeɣ aseklu-agi s-ifassen-iw, ur-as ttizmireɣ ara. Meɛna aḍu, xas ur zmirent ara t-ḥabsen-t w-allen gar ccfuṛ-nsent , ma ifat isuḍ-d mačči kan d ahuzzu ara ihuzz aseklu-agi, yemzer maḍi a tt-yeqlaɛ seg iẓuran-is.

Agikana ula d-amdan, liḥala-as am useklu-agi. D ayen ur yegzi wallaɣ iɣ yerwin simmal!»
Tidmi yegurslen ,ifadden ikerfen, tamuɣli isebken d-ixsimen n wemdan di lbal n Ccix Muḥen u Lhusin akked Nietzsche. Acku deg usekkud ttawin di teqrabt n tmussni-nsen, gzin taluft d akken ma ifat tenger tulmut d-agersal ara d yeqqimen. Xuḍi agersal ur yelli d amesllal( créateur). Agersal itett deg ayen id s-nnulfan wiyaḍ, ur yesɛi-ara tizegzewt akken ad inawel lliqa ara ara ad yawin ṛṛuḥ. Ur yesɛi-ara aɣeddu yesfliten ɣer usawen akken ad icelqef tafat s wacu ara d yefk iguma. Agersal d amerxu yellan i tudert d tacrurt n zyada : ma yella ur tḍurr, nfaɛ xersum deg-s ulac. Akken ula d-amdan icudden iman-is ɣer ansayen iqburen s useɣwen n tugdi akked tasa. Werǧin iṛebba tfalest deg iman-is akken as yini : “ tura d lawan ad zegreɣ asif akken ad awḍeɣ ɣer rrif ansi yebda ubrid yettawin ɣer w-ayen yifen amdan: ɣer wales.

Amdan yettmuqul anda rrsen-t tifednin-is. Yettaggad amer a d yebzeg s timiqqwa id yettṛucc yimal ɣef taɣzint-is. Iḥamel tufra deffir lexyal-is acku di lbal-is meskud rqiqit liḥala-s meskud iɛessasen ad ḥerben fell-as. Ɣef aya ibennu deg lemqamat, deg isbediyen,deg imesmuden( idoles) , akken lawliyat d-at Ṛebbi ad rran leɛnaya fell-as. “Inekiw” n wemdan d mmi-s n tugdi, d arbib n ccekk, d gma-s n ameɣrud. Ɣef aya laɛli yettwali-t d awezɣi, deg-s timlellay; deg-s tucḍa akked ɣelluy. Xuḍi amdan simmal yetteḥnunnuf deg uzaɣar i tettu d akken tiderrit tamezwarut id yekkan mgal tamagit-ines( son identité) d iman-is yerra di lḥebs war asfillet.

Amdan teɣzi n wuḍan akked wussan yessarem tamsunt ( paradis) deg ara yaf lehna akked talwit . Maca yal mi ara iger asurif metwal rreḥba n laman, yufa ǧahennama n lfetna yakren gar ‘ Inekiw ines”( son Moi) d “ netta ines” ( son ça) tzehher si yal tama.Ugur amezwaru n-umdan d akken werǧin yegzi d netta i d- timit n ddunit, d netta i d-agallus( planète) ɣef nnḍen itran d kra yellan d takurt di tignewt war tilas.

Ala ales i d-iswi , i d- leqrar n wemdan. Akken amdan ad yuɣal d ales isekf ad yegzem imurar i t-yeqqnen ɣer ibabaten d tiyemmatin, ad yagi tukkest ( héritage) id yewret ɣef wid yezwaren.
D abrid-agi i yettawin ɣer wales umi yeṛẓa , Ccix Muḥend u Lḥusin akked Nietzsche,asalu.

Ait Slimane Hamid

 
 

Publié dans culture

Pour être informé des derniers articles, inscrivez vous :
Commenter cet article